Η Πολωνία είναι το σημαντικότερο κράτος μέλος της ΕΕ στην Ανατολική Ευρώπη και διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη δυναμική της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ. Η ένταξη στην ΕΕ το 2004 ήταν μια κρίσιμη στιγμή στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης που σηματοδότησε τη δέσμευση της χώρας στη δημοκρατία, την οικονομία της αγοράς και τη συλλογική ασφάλεια. Ωστόσο, το ταξίδι της στην εξωτερική πολιτική δεν ήταν πάντα ομαλό, αντανακλώντας την ένταση μεταξύ των φιλοδοξιών για εθνική κυριαρχία και της δέσμευσης στην πολύ βαθύτερη διαδικασία ολοκλήρωσης της ΕΕ.
Τις τελευταίες δεκαετίες, η Πολωνία αντιμετώπισε μια σειρά από προκλήσεις που επηρέασαν τις προοπτικές της εξωτερικής πολιτικής και την εφαρμογή της σε επίπεδο ΕΕ. Ένα από τα πιο επίμαχα ζητήματα στην πολωνική εσωτερική πολιτική και τις σχέσεις της με την ΕΕ είναι η μεταναστευτική κρίση. Τον Ιούνιο του 2023, η ΕΕ ενέκρινε τελικά τον αναθεωρημένο νόμο για τη μετανάστευση και τους αιτούντες άσυλο μετά από μεγάλη καθυστέρηση. Ο νόμος για τη μετανάστευση και το άσυλο συμφωνήθηκε να μοιράζεται δίκαια το βάρος των προσφύγων μεταξύ των κρατών μελών. Η Πολωνία αρνήθηκε να συμφωνήσει σε αυτό λόγω του σκεπτικισμού της για τις μεταναστευτικές ποσοστώσεις της ΕΕ, τις οποίες θεωρεί απειλή για την εθνική κυριαρχία και την κοινωνική σταθερότητα. Περίπου ένα εκατομμύριο μετανάστες από την Ουκρανία εγκαταστάθηκαν οικειοθελώς στην Πολωνία από την αρχή της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, αλλά εάν η Πολωνία συμφωνήσει με το βάρος των προσφύγων, θα προσθέσει περισσότερα κοινωνικά προβλήματα και προβλήματα ασφάλειας στον ήδη ανησυχητικό πληθυσμό της Πολωνίας λόγω της έλλειψης γεννήσεων και μειώνεται ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας που χρησιμοποιεί μεταναστευτική εργασία λόγω της εργατικής κρίσης.
Αυτό το βήμα της Πολωνίας δεν είναι μόνο προς το εθνικό της συμφέρον, αλλά υποστηρίζεται και από άλλους παράγοντες εντός της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ομάδα του Βίσεγκραντ, που αποτελείται από την Πολωνία, τη Σλοβακία, την Ουγγαρία και την Τσεχική Δημοκρατία, που δημιουργήθηκε το 1991 ως περιφερειακό φόρουμ για την επιτάχυνση της ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει μετατραπεί σε πολιτική συμμαχία που αντιμετωπίζει οικονομικά ζητήματα και θέματα ασφάλειας, ιδιαίτερα τη μεταναστευτική πολιτική. Ως μέρος αυτής της ομάδας, η Πολωνία διατηρεί την πολιτιστική της ταυτότητα και την περιφερειακή της ασφάλεια αλλάζοντας την πολιτική της για τη μετανάστευση, η οποία τείνει να δίνει μεγαλύτερη προσοχή στην πολιτιστική ταυτότητα, αλλά εξακολουθεί να προσαρμόζεται στις παγκόσμιες απαιτήσεις. Υπό αυτή την έννοια, οι αλλαγές πολιτικής της Πολωνίας αντικατοπτρίζουν την περίπλοκη δυναμική που περιλαμβάνει τις αλληλεπιδράσεις με τις γειτονικές χώρες και τις προοπτικές εντός της ομάδας του Βίσεγκραντ.
Επιπλέον, το 2021 προέκυψε και η αφήγηση του «Polexit» ή της εξόδου της Πολωνίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, που έγινε ένα αμφιλεγόμενο θέμα στην πολωνική πολιτική. Αν και δεν έχουν γίνει συγκεκριμένα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, οι εικασίες για την πιθανότητα αποχώρησης της Πολωνίας από την ΕΕ αντανακλούν την εσωτερική πολιτική αβεβαιότητα και τον πιθανό αντίκτυπό της στην περιφερειακή σταθερότητα. Το Polexit αντανακλά επίσης τη δυσαρέσκεια των Πολωνών για τις πολιτικές της ΕΕ που εκλαμβάνεται ως υπερβολική παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις, ειδικά σε ευαίσθητα ζητήματα όπως το δικαστικό σύστημα, το κράτος δικαίου και η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης.
Ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας ανέδειξε επίσης τον σημαντικό ρόλο της Πολωνίας στην ασφάλεια της Ανατολικής Ευρώπης. Ως χώρα που μοιράζεται σύνορα με την Ουκρανία, η Πολωνία υπήρξε πρωτοπόρος στην υποστήριξη των κυρώσεων κατά της Ρωσίας και στην ενίσχυση της στρατιωτικής παρουσίας του ΝΑΤΟ στην περιοχή. Η απάντηση της Πολωνίας στη ρωσική επιθετικότητα υπογραμμίζει επίσης τη σημασία της χώρας ως βασικού συμμάχου στη διατήρηση της σταθερότητας στην Ανατολική Ευρώπη.
Ωστόσο, η Πολωνία αντιμετωπίζει επίσης μεγάλες προκλήσεις όσον αφορά τις δημοκρατικές αξίες και τις πολιτικές ελευθερίες στο εσωτερικό. Ζητήματα όπως το δικαστικό σύστημα, το κράτος δικαίου και η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης έχουν εγείρει σοβαρές ανησυχίες σε επίπεδο ΕΕ και διεθνές. Η πολωνική κυβέρνηση υπό το Prawo i Sprawiedliwość (PiS) ή το Δεξιό Κόμμα της Πολωνίας ψήφισε νόμους που απειλούσαν την ανεξαρτησία των δικαστικών θεσμών και περιόριζαν την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, προκαλώντας κριτική από διάφορες πλευρές που αμφισβήτησαν τη δέσμευση της Πολωνίας στις θεμελιώδεις αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Παρά αυτές τις διακυμάνσεις στις σχέσεις μεταξύ Πολωνίας και ΕΕ, η Πολωνία έχει την ευκαιρία να διαδραματίσει στρατηγικό ρόλο στη στήριξη της ολοκλήρωσης της Ανατολικής Ευρώπης. Αυτό όχι μόνο θα ενίσχυε τη θέση της Πολωνίας εντός της ΕΕ, αλλά θα συνέβαλε επίσης στην υλοποίηση ενός πιο ισχυρού και ενοποιημένου οράματος για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση στο σύνολό της. Έχοντας αυτό υπόψη, ο ρόλος της Πολωνίας στην εξωτερική πολιτική της ΕΕ δεν αφορά μόνο την αντιμετώπιση των τρεχουσών προκλήσεων αλλά και την ανάληψη πρωτοβουλίας για τη διαμόρφωση ενός πιο σταθερού και ολοκληρωμένου μέλλοντος για την ΕΕ στο σύνολό της. Αντιμετωπίζοντας τις εσωτερικές εντάσεις και ανταποκρινόμενη με συνέπεια στις παγκόσμιες προκλήσεις, η Πολωνία μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην προώθηση της ασφάλειας και της σταθερότητας στην Ευρώπη.
Εάν προσπαθήσουμε να συνεχίσουμε να κοιτάμε μπροστά, η δέσμευση της Πολωνίας στην ΕΕ θα συνεχίσει να δοκιμάζεται από την πολύπλοκη εσωτερική πολιτική δυναμική και τις απαιτήσεις προσαρμογής σε ένα ολοένα και πιο μεταβαλλόμενο περιβάλλον ασφάλειας στην Ευρώπη. Το Polexit, ως ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα, αντικατοπτρίζει όχι μόνο τις διαιρέσεις στην πολωνική πολιτική αλλά και τον πιθανό αντίκτυπό του στη σταθερότητα και τη δύναμη της ΕΕ στο σύνολό της. Ως εκ τούτου, οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες που αντιμετωπίζει η Πολωνία στην εξωτερική πολιτική της ΕΕ δεν μπορούν να διαχωριστούν από τη συζήτηση για το μέλλον της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και τον ρόλο της Πολωνίας σε αυτήν.