Το πρόγραμμα MILGEM της Τουρκίας αποτελεί ένα αξιόλογο κατόρθωμα στη συστηματική προσπάθεια αυτής της χώρας να γίνει σχεδιαστής, κατασκευαστής και εξαγωγέας σύγχρονων πολεμικών πλοίων.
Στο πρόγραμμα MILGEM φωτογραφίζεται ο τρόπος με τον οποίο η Τουρκία στηρίχθηκε στην αρχική εγχώρια παραγγελία για τις κορβέτες MILGEM, για να επεκταθεί στην εξωτερική εξαγωγική αγορά. Αυτό είναι ένα αποδεδειγμένο επιχειρηματικό μοντέλο που χρησιμοποιήθηκε και χρησιμοποιείται από πολλούς άλλους ναυπηγικούς κολοσσούς, για να αυξήσει τα έσοδα και το μερίδιο αγοράς, μειώνοντας ταυτόχρονα το κόστος των εγχώριων κατασκευαστικών προγραμμάτων έναντι αντίστοιχων εισαγόμενων.
Επιπροσθέτως, ο αρχικός στόχος του προγράμματος MILGEM, για τη δημιουργία μιας εταιρικής σχέσης μεταξύ της τουρκικής κυβέρνησης και της εγχώριας βιομηχανίας και έρευνας που θα αποδεικνυόταν ικανή να προχωρήσει σε πιο σύνθετα σχέδια φρεγατών και αντιτορπιλικών, βρίσκεται σε πάρα πολύ καλό δρόμο. Αυτό αποδεικνύεται από την έναρξη του MILGEM G, μιας μικρής σχεδίασης φρεγάτας που εξελίχθηκε από την αρχική κορβέτα MILGEM, καθώς και από την προοπτική του προγράμματος αντιτορπιλικών TF 2000.
Ιστορικό προγράμματος και αρχικά αποτελέσματα: Η κορβέτα κλάσης ‘Ada’
Το MILGEM προέρχεται από το τουρκικό «Milli Gemi» δηλαδή «εθνικό πλοίο» και περιγράφει ένα πρόγραμμα που διαχειρίζεται το τουρκικό ναυτικό για την απόκτηση εγχώρια σχεδιασμένων, κατασκευασμένων και εξοπλισμένων πολεμικών πλοίων επιφανείας, από κορβέτες έως αντιτορπιλικά. Η κορβέτα κλάσης «Ada» είναι το πρώτο έργο στο πρόγραμμα MILGEM.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 το τουρκικό ναυτικό άρχισε να ερευνά τους εθνικούς πόρους και τα κενά που σχετίζονται με το σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την κατασκευή μιας εγχώριας κορβέτας. Το 2004, η διοίκηση του ναυτικού ναυπηγείου της Κωνσταντινούπολης, ίδρυσε το γραφείο έργου MILGEM, για την εκτέλεση και τον συντονισμό του σχεδιασμού, της μηχανολογικής κατασκευής και ναυπήγησης, του αρχικού πλοίου MILGEM, το οποίο επρόκειτο να είναι πλοίο περιπολίας και ανθυποβρυχιακού πολέμου. Οι συντονισμένες προσπάθειες απέδωσαν τη σχεδίαση κορβέτας κατηγορίας «Ada» (MILGEM S) που ενσωμάτωσε: χαμηλό παρατηρήσιμο προφίλ γάστρας και υπερκατασκευής και προηγμένους αισθητήρες και συστήματα διαχείρισης μάχης. Το 2005, η διοίκηση του ναυτικού ναυπηγείου της Κωνσταντινούπολης ξεκίνησε την κατασκευή του πρώτου πλοίου στην κατηγορία, TCG Heybeliada.
Το έργο της κλάσης «Ada» έχει βασιστεί σε μεγάλο βαθμό στην τεχνογνωσία του ευρύτερου τουρκικού αμυντικού τομέα. Συγκεκριμένα, ο τουρκικός αμυντικός όμιλος STM (Η STM (Savunma Teknolojileri Mühendislik ve Ticaret A.Ş.) είναι μια τουρκική αμυντική εταιρεία, που δραστηριοποιείται στον πολιτικό, δημόσιο (συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών) και στον ιδιωτικό τομέα) συμμετείχε σε όλο το έργο, στο πλαίσιο μιας σειράς συμβάσεων που σχετίζονται με το σχεδιασμό, την ταξινόμηση, τη δοκιμή μοντέλων και την προμήθεια/ενσωμάτωση υλικού. Άλλες τουρκικές εταιρείες που συνέβαλλαν στο πρόγραμμα κλάσης «Ada» ήταν η Aselsan και η Havalsan. Συνολικά τέσσερα πλοία κλάσης «Ada» παραγγέλθηκαν για το τουρκικό πολεμικό ναυτικό στο πλαίσιο του προγράμματος και είναι τώρα σε υπηρεσία.
Επόμενα βήματα: Το MILGEM G
Ξεκινώντας από τα μέσα του 2011, το αρχικό πρόγραμμα κλάσης «Ada» – που αρχικά σκόπευε σε 12 σκάφη της κατηγορίας – θα μειωνόταν σε οκτώ. Η απαίτηση για τα υπόλοιπα τέσσερα πολεμικά πλοία επιφανείας θα καλυπτόταν από μια νέα κατηγορία φρεγατών γνωστή ως κλάση TF-100. Μέχρι το 2014, ωστόσο, το πρόγραμμα κλάσης TF-100 είχε αναδιαρθρωθεί και τέσσερα επιμηκυμένα MILGEM (ή κατηγορία MILGEM G) είχαν προβλεφθεί να πληρούν τις απαιτήσεις για τις μονάδες πέντε έως οκτώ του αρχικού προγράμματος MILGEM. Το 2017, η πρώτη γάστρα της κλάσης MILGEM G ή «I» ή «Istif» ή κλάσης Istanbul – Κωνσταντινούπολη, TCG Istanbul (F515), ξεκίνησε να ναυπηγείται στο ναυτικό ναυπηγείο της Κωνσταντινούπολης. Το πλοίο καθελκύστηκε το 2021 και αναμένεται να αποδοθεί σε ενέργεια τον Σεπτέμβριο του 2023. Η κλάση «I» ταξινομείται ως μικρή φρεγάτα, και είναι μια επιμηκυμένη κατά 10 μέτρα περίπου έκδοση των 3.000 τόνων, της κλάσης κορβετών ‘Ada’ των 2.400 τόνων.
Στα τέλη του 2021, η αρχή απόκτησης του προγράμματος, η Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB) δηλαδή ο οργανισμός αμυντικής βιομηχανίας, εξέδωσε αίτημα για προτάσεις (Request for Proposals (RfP)) για την κατασκευή φρεγατών κλάσης Istanbul, για τα σκάφη έξι έως οκτώ του προγράμματος MILGEM. Σύμφωνα με το RfP, επιτράπηκε να συμμετάσχουν μόνο τοπικά ναυπηγεία ή ξένοι προμηθευτές υποσυστημάτων που συνεργάστηκαν με τοπικά ναυπηγεία. Το RFP της SSB απαιτούσε οι μειοδότες να είχαν κατασκευάσει προηγουμένως κάποιο πολεμικό πλοίο ή να ασχολούνταν με την κατασκευή ενός, σε συνεργασία με την τουρκική κυβέρνηση. Αυτό περιόρισε περαιτέρω τον ανταγωνισμό και στάθμισε την επιλογή υπέρ των προμηθευτών του τρέχοντος MILGEM ή με εμπειρία άλλου προγράμματος του τουρκικού ναυτικού.
Τον Ιανουάριο του 2023 η Τουρκία ανέθεσε συμβάσεις για τα σκάφη MİLGEM έξι έως οκτώ της κλάσης φρεγατών MİLGEM İstif-Class, που θα είναι τα αδελφά πλοία της TCG Istanbul (F515), σε μια ομάδα εταιρειών που αποτελείται από τη STM και την TAIS, η οποία είναι κοινοπραξία τριών ιδιωτικών τουρκικών ναυπηγείων: του Sefine, του Anadolu και του Sedef. Και τα τρία ναυπηγεία θα κατασκευάσουν σε 36 μήνες, από ένα πλοίο ταυτόχρονα. Τα τρία πλοία θα είναι εξοπλισμένα με εθνικές λύσεις όπως το Gökdeniz, ένα οπλικό σύστημα εγγύς προστασίας, το Cenk-S, ένα τρισδιάστατο ραντάρ αναζήτησης, το Akrep, ραντάρ ελέγχου πυρός, το MİDLAS, ένα εθνικό σύστημα κάθετης εκτόξευσης κατευθυνομένων βλημάτων και εθνικές λύσεις όπως ο Hisar-D (πύραυλος αεράμυνας της Roketsan που μπορεί να τοποθετηθεί ως τετράδα (quadpack) σε κάθε ένα από τα κελιά του MİDLAS.
Η στρατηγική για την ανάθεση κατασκευής σε τρία διαφορετικά ναυπηγεία για ταυτόχρονη κατασκευή, μετριάζει τους κινδύνους καθυστερήσεων ή διαταραχών από την ανάθεση σε ένα μόνο ναυπηγείο, που πιθανώς θα μπορούσε να επηρεάσει ολόκληρο το πρόγραμμα. Ενισχύει επίσης τη δυνατότητα εξαγωγιμότητας της κατηγορίας στο μέλλον, χαρακτηρίζοντας και τα τρία ναυπηγεία ως «αποδεδειγμένους κατασκευαστές» για μελλοντικές πιθανές εξαγωγές.
Η στρατηγική για την ανάθεση κατασκευής σε τρία διαφορετικά ναυπηγεία έχει επίσης τη δυνατότητα να δημιουργήσει μερικές ενδιαφέρουσες ανταγωνιστικές προκλήσεις για τον κύριο ανάδοχο που διαπραγματεύεται συμφωνίες μεταξύ των μεμονωμένων κατασκευαστών και κορυφαίων προμηθευτών συστημάτων σχετικά με το κόστος και τα χρονοδιαγράμματα παράδοσης για το βασικό εξοπλισμό.
Η βοήθεια και υποστήριξη που απολαμβάνουν ορισμένοι Τούρκοι προμηθευτές συστημάτων θα είναι δυνητικά σημαντική, καθώς η κλάση MILGEM G θα είναι εξοπλισμένη κυρίως με τουρκικά όπλα και συστήματα. Μερικά ευρωπαϊκά συστήματα θα βρίσκονται σε εξαρτήματα κυρίου πυροβόλου, τορπίλης και ραντάρ.
Κλάση Istanbul: Προδιαγραφές και εκτιμώμενες δυνατότητες
Συστήματα Anti-Air Warfare (AAW): Δύο συστήματα κατακόρυφης εκτόξευσης οκτώ κυψελών Rocketsan MİDLAS (VLS) για 16 πυραύλους εδάφους-αέρος Hisar (SAM). Ένα Aselsan 35 mm Gokdeniz CIWS (αντί του Raytheon Rolling Airframe Missile (RAM) που τοποθετήθηκε στις «Ada»). Ένα πυροβόλο Leonardo 76 mm/62 διπλής χρήσης. Η ανίχνευση και η παρακολούθηση θα παρέχονται από το ραντάρ αναζήτησης αέρα/επιφανείας Thales Naval Nederland SMART-S Mk2.
Συστήματα Anti-Surface Warfare (ASuW): 16 πύραυλοι επιφανείας-εδάφους Rocketsan ATMACA (SSMs) 4Χ4 κάνιστρα.
Συστήματα ανθυποβρυχιακού πολέμου (ASW): Εθνικό σόναρ γάστρας Meteksan TBT-01 YAKMOS που αναπτύχθηκε από το συμβούλιο επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας της Τουρκίας (τουρκικά: Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBITAK), είναι ένας κυβερνητικός οργανισμός της Τουρκίας, του οποίου η αποστολή είναι να ορίσει πολιτικές στους τομείς «επιστήμης, τεχνολογίας και καινοτομίας», να προάγει την έρευνα και να επιτύχει ανάπτυξη, και να «ηγηθεί στη δημιουργία ενός επιστημονικού και τεχνολογικού πολιτισμού» στη χώρα) με εγκατάσταση ενεργού σόναρ ρυμουλκούμενης συστοιχίας χαμηλής συχνότητας (LFATAS). Ο θόλος σόναρ αναπτύχθηκε από τον υπεργολάβο της STM, ONUK-BG Defense Systems, χρησιμοποιώντας εκτενώς ενισχυμένο πολυμερές, ενισχυμένο με ίνες νανοτεχνολογίας. Το σύστημα εκτόξευσης τορπιλών που αποτελείται από δύο δίδυμους τορπιλοσωλήνες BAE Systems Land και Armament Mk 32 ικανούς να εκτοξεύουν τορπίλες Mk 46. Οι τορπίλες αναμένεται να αντικατασταθούν από τις ελαφριές τορπίλες Roketsan/Aselsan ORKA που αναπτύσσονται αυτή τη στιγμή. Για την άμυνα από τορπίλες, θα χρησιμοποιηθεί το σύστημα αντιμέτρων τορπιλών Aselsan Hizir (TCM).
Συστήματα Ηλεκτρονικού Πολέμου (EW): Σύστημα ηλεκτρονικών μέτρων υποστήριξης Aselsan ARES-2N (ESM). Σύστημα αντιμέτρων πιθανότατα θα παρέχεται από δύο εκτοξευτές BAE Systems Land και Armament Mk 36 SRBOC για αντίμετρα chaff και υπερύθρων.
Μη επανδρωμένα συστήματα (UMS): Η φρεγάτα αρχικά δεν θα είναι εξοπλισμένη με μη επανδρωμένη ικανότητα. Ωστόσο, δεδομένων των πρόσφατων προόδων στα μη επανδρωμένα ναυτιλιακά συστήματα (UMS) στην Τουρκία, η ικανότητα και τα συστήματα UMS να προστεθούν αργότερα.
Ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης πλατφόρμας (IPMS): Το ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης πλατφόρμας Yaltes EPKIS (IPMS) θα ελέγχει μηχανήματα πλατφόρμας, παραγωγή και διανομή ηλεκτρικής ενέργειας, έλεγχο βλαβών και βοηθητικά συστήματα. Το IPMS παρέχει επίσης προηγμένο αυτοματισμό για βελτιωμένη λειτουργική αποτελεσματικότητα και επιβίωση του πλοίου, συμπεριλαμβανομένου ενός συστήματος εκπαίδευσης επί του σκάφους, ενός συστήματος πυρανίχνευσης, του συστήματος μόνιμης εγκατάστασης πυρόσβεσης και ελέγχου βλαβών και ενός συστήματος κλειστού κυκλώματος τηλεόρασης, όλα ενσωματωμένα σε ένα δίκτυο .
Ολοκληρωμένο Σύστημα Γέφυρας (IBS): Παρέχεται από την OSI Maritime. Ενσωματωμένο σύστημα πλοήγησης με ακρίβεια ηλεκτρονικού χάρτη (ECPINS) που παρέχεται από την OSI Geospatial και σύστημα ελέγχου ευστάθειας πλοίου.
Σουίτα ολοκληρωμένων επικοινωνιών (ICS): Το ICS θα είναι το INCS που παρέχεται από την Aselsan.
Το GENESIS ( Gemi Entegre Savaş İdare Sistemi , δηλαδή Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης Μάχης Πλοίου ), ένα αμιγώς τουρκικό σύστημα διαχείρισης μάχης με επίκεντρο δίκτυο και πρόγραμμα (software) που αναπτύχθηκε από την HAVELSAN.
Η προσέγγιση MILGEM χρησιμεύει ως προγεφύρωμα για μελλοντικές τουρκικές εξαγωγές και άλλων τύπων πολεμικών πλοίων.
Πρόγραμμα Εξαγωγών
Η αρχική σχεδίαση κορβέτας MILGEM ήταν επιτυχημένη τόσο στην εγχώρια όσο και στην εξαγωγική αγορά.
Πακιστάν: Οι αρχικές αναφορές για το ενδιαφέρον του Πακιστάν για το MILGEM χρονολογούνται από το 2015, όταν το πλοίο αναγνωρίστηκε ως εναλλακτική λύση για την κατασκευή τεσσάρων μονάδων της κλάσης φρεγάτας τύπου 054A που σχεδίασε η Κίνα. Τον Μάιο του 2017, υπογράφηκε επιστολή προθέσεων (Letter of Intent (LoI)) μεταξύ του τουρκικού υφυπουργείου αμυντικών βιομηχανιών (SSM) και της πακιστανικής ναυπηγικής και μηχανικής έργων Καράτσι (Pakistan’s Karachi Shipbuilding and Engineering Works (KSEW)) για την κατασκευή τεσσάρων κορβετών MILGEM. Η ανακοίνωση έγινε κατά τη διάρκεια της Διεθνούς Έκθεσης Αμυντικής Βιομηχανίας (IDEF) στην Τουρκία.
Η συμφωνία για την αγορά τεσσάρων σκαφών MILGEM υπογράφηκε τον Ιούλιο του 2018 στο πλαίσιο σύμβασης ύψους 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων ΗΠΑ για την κατασκευή δύο σκαφών σε ναυπηγείο στην Τουρκία και δύο στο KSEW στο πλαίσιο συμφωνίας μεταφοράς τεχνολογίας. Από τις αρχές του 2023, οι εργασίες ήταν σε εξέλιξη και στα τέσσερα πλοία, με τα τρία πρώτα να έχουν ήδη καθελκυσθεί. Η κλάση, η οποία ενσωματώνει έναν αριθμό παραλλαγών από την αρχική «Ada» της Τουρκίας, θα είναι γνωστή ως κλάση Babur στην υπηρεσία του πακιστανικού ναυτικού.
Ουκρανία: Δύο κορβέτες κλάσης MILGEM («Ada») για την Ουκρανία με συμβόλαιο του Δεκεμβρίου 2020 καθόριζε την κατασκευή, μαζί με μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα μάχης (UCAV), σε μια συμφωνία αξίας 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων ΗΠΑ. Η STM είναι ο κύριος ανάδοχος, με την κύρια μονάδα να ναυπηγείται στην Τουρκία και τη δεύτερη μονάδα στο Okean Shipyard στην Ουκρανία. Η καρίνα για την κύρια μονάδα τοποθετήθηκε στο STM στις 7 Σεπτεμβρίου 2021. Και οι δύο κορβέτες έχουν προγραμματιστεί να παραδοθούν το 2025, εάν οι εργασίες των ναυπηγείων δεν διακοπούν από τον συνεχιζόμενο πόλεμο με τη Ρωσία. Το κόστος κτήσης κάθε πλοίου εκτιμάται ότι είναι 250 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.
Τα ναυτικά του Καναδά, του Πακιστάν, του Μπαγκλαντές, της Ουκρανίας και ορισμένων χωρών της Νότιας Αμερικής έχουν εκφράσει ενδιαφέρον για την απόκτηση πολεμικών πλοίων του προγράμματος MILGEM.
Συμπεράσματα
Τριάντα χρόνια μετά τις εννοιολογικές του απαρχές, το πρόγραμμα MILGEM της Τουρκίας αποδεικνύεται επιτυχημένο τόσο σε εγχώρια όσο και σε εξαγωγικά περιβάλλοντα. Η εξέλιξη από την κορβέτα κλάσης MILGEM S («Ada») στη φρεγάτα MILGEM G (Istanbul – Κωνσταντινούπολη) φαίνεται να εκμεταλλεύεται τα διδάγματα που αντλήθηκαν από τη λειτουργία των αρχικών σκαφών κορβέτας την τελευταία δεκαετία. Το επόμενο στάδιο του προγράμματος MILGEM, το αντιτορπιλικό κλάσης TF-2000 που εκτοπίζει έως και 7.000 τόνους, θα είναι μια σημαντική πρόκληση, αλλά θα βασίζεται στη συνέχιση της συνεργασίας κυβέρνησης-βιομηχανίας (ιδιαίτερα με την STM ως αντιπρόσωπο σχεδιασμού).
Από την άποψη των εξαγωγών, η επιλογή της κορβέτας από την Τουρκία ως προσφορά εισόδου θεωρείται δεδομένη. Η κορβέτα χαρακτηρίζει ένα μικρότερο και απλούστερο μαχητικό επιφανείας «εκκίνησης» που είναι ιδιαίτερα κατάλληλο για πολλούς υποψήφιους αγοραστές σε τρεις κατηγορίες:
(1) κορβέτες 2.000-2.500 τόνων αντιπροσωπεύουν ένα εξελικτικό και όχι επαναστατικό βήμα για τα ναυτικά που επεκτείνουν τις δομές του στόλου από παράκτιες και τοπικές στάσεις σε μεγαλύτερη περιφερειακή εμβέλεια·
(2) οι κορβέτες είναι ένα κατάλληλο πρώτο βήμα για τα τοπικά ναυπηγεία για να εξασφαλίσουν μερίδιο εργασίας και παράδοση για μια απαίτηση αρχικού σχεδιασμού και
(3) οι κορβέτες είναι πιο προσιτές (σε κόστος, βιωσιμότητα και μελλοντικές δεσμεύσεις πόρων) για πελάτες με περιορισμένο προϋπολογισμό, όπως η Ουκρανία, ή το Πακιστάν.
Σχέδια κορβετών όπως το MILGEM, αναπόφευκτα αντιμετωπίζουν ισχυρό ανταγωνισμό από τις ευρωπαϊκές προσφορές, καθώς και από τις ασιατικές χώρες. Ωστόσο, η ικανότητα της Τουρκίας να προσφέρει έναν συνδυασμό χαμηλότερων τιμών, τεχνικά ικανών και τοπικών προμηθευτών προηγμένων όπλων, συστημάτων αισθητήρων και ελέγχου, και λιγότερων περιορισμών στις συνθήκες εξαγωγής, λειτούργησαν υπέρ της υπέρβασης των ανταγωνιστικών προκλήσεων και βοηθούν στην εξήγηση των εξαγωγικών επιτυχιών της MILGEM μέχρι σήμερα.
Συνοπτικά, οι δύο κατηγορίες πλοίων που αποτελούν μέχρι στιγμής το πρόγραμμα MILGEM έχουν καθιερώσει την Τουρκία ως έναν αξιόπιστο και επαγγελματικό προμηθευτή τόσο για εγχώριους όσο και για εξαγωγικούς αγοραστές πολεμικών πλοίων επιφανείας. Η προσέγγιση MILGEM χρησιμεύει επίσης ως προγεφύρωμα για μελλοντικές τουρκικές προσφορές πιο σύνθετων πλατφορμών τόσο σε εγχώριους όσο και σε ξένους πελάτες.