Η περιοχή του Ινδικού Ωκεανού (IOR) θεωρείται από την Ινδία ως βασική στρατηγική περιοχή για διπλωματική και αμυντική εμπλοκή. Η ένταξη της Ινδίας ως «καθαρού παρόχου ασφάλειας» ήταν μια αμερικανική σκέψη που προβλήθηκε το 2009, αλλά μια σκέψη που κέρδισε την έλξη όταν η Κίνα άρχισε να διεκδικεί τον εαυτό της στην περιοχή. Ιστορικά, η Ινδία ήταν αδιάφορη για τη γειτονιά της, όπως αποδεικνύεται από την έλλειψη οικονομικού εμπορίου και εταιρικών σχέσεων στη Νότια Ασία. Η αυξανόμενη σημασία της περιοχής και το μεταβαλλόμενο περιβάλλον ασφαλείας, ωστόσο, ώθησαν την Ινδία να μεταμορφώσει τους στόχους της εξωτερικής πολιτικής της και να αναλάβει ηγετικούς ρόλους στο IOR. Ενώ η Ινδία επιθυμεί να τηρήσει τις δεσμεύσεις της ως πάροχος ασφάλειας στην περιοχή, η πρόκληση παραμένει η δημιουργία εμπιστοσύνης και η ενίσχυση των διμερών δεσμών με τα κράτη μέλη.
Ένα ασφαλές IOR είναι ζωτικής σημασίας για τα βασικά συμφέροντα της Ινδίας, επομένως δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η Ινδία αναφέρεται ως «η αναπόφευκτη φυγόκεντρος δύναμη» στην περιοχή. Για τις μεγάλες δυνάμεις, ο Ινδικός Ωκεανός λειτουργεί ως «περιοχή» που συνδέει τον Ατλαντικό Ωκεανό με τον Ειρηνικό και επομένως είναι απαραίτητος για την ικανοποίηση στρατηγικών συμφερόντων. Οι δυνατότητες της Ινδίας είναι απαράμιλλες στην περιοχή. Τούτου λεχθέντος, η προσέγγιση της Ινδίας ήταν παθητική στη μεταψυχροπολεμική εποχή, κυρίως λόγω έλλειψης ενδιαφέροντος για τη γειτονιά της και έλλειψης ανταγωνισμού. Η σημασία της περιοχής έχει αυξηθεί στο πρόσφατο παρελθόν με την οικονομική και στρατηγική κυριαρχία της Κίνας, ιδιαίτερα μέσω της Πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI), η οποία έκανε την Ινδία επιφυλακτική για την επιρροή της Κίνας στην περιοχή.
Επί του παρόντος, η Ινδία διαχειρίζεται μια πράξη εξισορρόπησης ασκώντας στρατηγική επιρροή στην περιοχή, ενώ παράλληλα ασκεί μια προσεκτική προσέγγιση με τα σύμφωνα αμυντικής συνεργασίας. Η ατζέντα της θαλάσσιας ασφάλειας της Ινδίας υπόκειται σε μετασχηματισμούς από το 2005, με βελτιωμένες ναυτικές δυνατότητες, αυξημένο αριθμό αμυντικών συμφωνιών με γείτονες όπως η Ινδονησία και η Σιγκαπούρη, και ινδο-γαλλικές συνεργασίες. Επιπλέον, η Ινδία έχει δείξει επινοητικότητα με τη συμμετοχή σε πολυμερή φόρουμ, όπως το QUAD και το SCO, και μέσω πρωτοβουλιών όπως το SAGAR. Επιπλέον, η Ινδία έχει αντιμετωπίσει απειλές για την ασφάλεια στη θάλασσα, όπως η πειρατεία και η τρομοκρατία, μέσω συνεργατικών προσπαθειών με τη Σομαλία. Πρόσφατα, η Ινδία και η Κένυα ενίσχυσαν τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση άλλων παράνομων δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της εμπορίας ανθρώπων και της παράνομης αλιείας, μέσω αυξημένων στρατιωτικών ασκήσεων και μεγαλύτερης ανταλλαγής πληροφοριών. Επιπλέον, η Ινδία κάνει βήματα προόδου με το να γίνει μέλος του Συνεδρίου Ασφαλείας του Κολόμπο και σχεδιάζει να δημιουργήσει ένα πλέγμα παρακολούθησης πληροφοριών με τη μορφή Εθνικού Ναυτιλιακού Τομέα Ευαισθητοποίησης (NDMA). Ωστόσο, μπορούν ακόμα να γίνουν βελτιώσεις με την παραγγελία νέων συμβατικών υποβρυχίων και καλύπτοντας το δυτικό τμήμα του IOR, το οποίο επί του παρόντος δεν καλύπτεται από το IPDMA (Indo-Pacific DMA).
Παρά αυτές τις προσπάθειες, τα έθνη, συμπεριλαμβανομένων των Μαλδίβων και του Μπαγκλαντές που αντιμετωπίζουν ελλείψεις πόρων, συνεχίζουν να επιδεικνύουν αισθήματα κατά της Ινδίας, όπου η ινδική στρατιωτική παρουσία παρερμηνεύεται ως πολιτική παρέμβαση. Επιπλέον, μια άλλη πρόκληση που αντιμετωπίζει η Ινδία είναι η δημιουργία και η διατήρηση διμερών δεσμών με τους γείτονές της μέσω συμφωνιών συνεργασίας στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας, όπου η Ινδία παραδοσιακά ακολουθεί μια προσεκτική προσέγγιση, καθώς έρχεται σε αντίθεση με τη «στρατηγική αυτονομία» της Ινδίας.
Σε αυτό το ταραχώδες κλίμα, η Κίνα έχει γίνει ευπρόσδεκτη στο IOR, όπου, σε αντίθεση με τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, δεν έχει θαλάσσιες διαφωνίες. Η Κίνα έχει ξοδέψει σημαντική ενέργεια επενδύοντας σε διπλωματικές, οικονομικές και στρατιωτικές δεσμεύσεις στην περιοχή, ιδιαίτερα με τις Μαλδίβες, τη Σρι Λάνκα, τον Μαυρίκιο και τις Σεϋχέλλες. Σε αυτό το μεταβαλλόμενο περιβάλλον ασφαλείας, οι ΗΠΑ έχουν σηματοδοτήσει ξεκάθαρα ότι η Ινδία είναι ο «προτιμώμενος» πάροχος ασφάλειας στην περιοχή. Ενώ η Ινδία παρείχε ασφάλεια στο παρελθόν, με τη μορφή HDAR και με την αντιμετώπιση των θαλάσσιων περιβαλλοντικών ανησυχιών, η αρμοδιότητα των νησιωτικών εθνών και των παραθαλάσσιων κρατών θα διαμορφώσει τις επικείμενες προκλήσεις ασφαλείας της περιοχής. Επιπλέον, οι δεσμεύσεις τους με την Κίνα υποδηλώνουν ότι βλέπουν την Κίνα ξεκάθαρα από τον τρόπο που το Νέο Δελχί αντιλαμβάνεται την Κίνα. Ένας βασικός αποφασιστικός παράγοντας θα ήταν ο τρόπος με τον οποίο η Ινδία και η Κίνα ανταποκρίνονται στην αυξανόμενη απειλή της κλιματικής αλλαγής σε αυτά τα έθνη. Αυτό υποδηλώνει ότι ενώ η Ινδία θεωρείται καθαρός πάροχος ασφάλειας του IOR, πρέπει να συνεργαστεί διμερώς με τα έθνη του IOR για να ενισχύσει τους δεσμούς και να κοιτάξει πέρα από την περιοχή ως θέατρο ανταγωνισμού με την Κίνα.
Συλλογικά αυτό καταδεικνύει ότι ο θαλάσσιος τομέας στο IOR είναι ένα γεωπολιτικό στάδιο για τον 21ο αιώνα και είναι μια ευκαιρία για την Ινδία να επιδείξει το ρόλο της ως πάροχος ασφάλειας. Λαμβάνοντας υπόψη τις μη παραδοσιακές απειλές, όπως η κλιματική αλλαγή, που θέτουν σε κίνδυνο την περιοχή, και τη δυναμική της περιοχής, η στρατηγική της Ινδίας ως καθαρού παρόχου ασφάλειας δεν πρέπει να είναι ο περιορισμός της Κίνας, αλλά η εξισορρόπησή της. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την ανανέωση των υφιστάμενων συνεργασιών, με την ανοικοδόμηση νέων και με την κάλυψη των αναγκών του IOR για να γίνει ασφαλές.