Σε όλη την ιστορία, το Αφγανιστάν και η Κίνα διατήρησαν μια φιλική σχέση, με τους δεσμούς τους να χρονολογούνται από τη δυναστεία των Χαν. Οι εμπορικές τους σχέσεις, που δημιουργήθηκαν αρχικά μέσω του Δρόμου του Μεταξιού, έχουν διαρκέσει. Επιπλέον, αυτά τα γειτονικά έθνη μοιράζονται συνεχόμενα διεθνή σύνορα και διατηρούν διπλωματικές πρεσβείες.
Το Αφγανιστάν, που συχνά αναφέρεται ως «νεκροταφείο των αυτοκρατοριών», έχει υποβληθεί σε πολυάριθμες εισβολές σε όλη την ιστορία του. Ωστόσο, αυτές οι εισβολές τυπικά κατέληξαν σε αποτυχία, οδηγώντας στην αποχώρηση των δυνάμεων εισβολής μετά από παρατεταμένες συγκρούσεις. Ωστόσο, τον 20ο αιώνα, δύο μεγάλες δυνάμεις, η Σοβιετική Ένωση (ΕΣΣΔ) και οι Ηνωμένες Πολιτείες, εξαπέλυσαν εισβολές στο Αφγανιστάν. Αυτές οι επεμβάσεις, που χαρακτηρίζονται από σημαντικές απώλειες ζωών, πολιτική αστάθεια και αυξημένες γεωπολιτικές εντάσεις, τελικά απέτυχαν να απομακρύνουν τους Μουτζαχεντίν Ταλιμπάν από την εξουσία.
Αυτό το άρθρο χωρίζεται σε τρία μέρη: η πρώτη ενότητα διευκρινίζει τη στάση της Κίνας κατά την εισβολή της Σοβιετικής Ένωσης στο Αφγανιστάν, η επόμενη ενότητα παρέχει μια συνοπτική ανάλυση της εμπλοκής της Κίνας κατά την εισβολή των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και, τέλος, εμβαθύνει στην τρέχουσα θέση της Κίνας σχετικά με το κυβέρνηση Ταλιμπάν και διερευνά τους λόγους πίσω από την άνθηση της σχέσης της με το Αφγανιστάν.
Η στάση της Κίνας για το Αφγανιστάν κατά τη Σοβιετική εισβολή
Στις 27 Δεκεμβρίου 1979, τα σοβιετικά στρατεύματα εισήλθαν στο Αφγανιστάν, ωθώντας την Κίνα να καταδικάσει την εισβολή και να διακόψει τις διπλωματικές σχέσεις. Η κινεζική πρεσβεία στο Αφγανιστάν υποβαθμίστηκε σε γραφείο αντιπροσωπείας, εστιάζοντας αποκλειστικά σε θέματα προξενίας και βίζας. Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Αφγανικού Βασιλιά, η Κίνα και το Αφγανιστάν είχαν ουδέτερες σχέσεις. Ωστόσο, όταν οι φιλοσοβιετικοί Αφγανοί κομμουνιστές ήρθαν στην εξουσία το 1978, οι σχέσεις επιδεινώθηκαν γρήγορα. Οι Αφγανοί κομμουνιστές, ευθυγραμμισμένοι με τη Σοβιετική Ένωση, κατηγόρησαν την Κίνα ότι βοηθά τους Αφγανούς αντικομμουνιστές μαχητές και υποστήριξαν τον αντίπαλο της Κίνας, το Βιετνάμ. Σε απάντηση, η Κίνα υποστήριξε τους Αφγανούς μουτζαχεντίν και αύξησε τη στρατιωτική της παρουσία κοντά στο Αφγανιστάν στο Xinjiang, αποκτώντας στρατιωτικό εξοπλισμό από τις Ηνωμένες Πολιτείες για να αμυνθεί έναντι πιθανών σοβιετικών απειλών. Αλλά η Κίνα αποστασιοποιήθηκε από τους Ταλιμπάν τη δεκαετία του 1990, κόβοντας διπλωματικούς δεσμούς και μην αναγνωρίζοντας την κυβέρνησή τους.
Η εμπλοκή της Κίνας κατά την εισβολή των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν
Μετά την κατάρρευση της κυβέρνησης των Ταλιμπάν το 2001, η Κίνα και το Αφγανιστάν βελτίωσαν σημαντικά και αποκατέστησαν τις σχέσεις τους, παρά τη συνεχιζόμενη κατοχή του Αφγανιστάν από τις ΗΠΑ με το πρόσχημα του πολέμου κατά της τρομοκρατίας. Η Κίνα παρείχε οικονομική και υλική βοήθεια στο Αφγανιστάν και διαδραμάτισε σημαντικό ειρηνευτικό ρόλο διευκολύνοντας τις διπλωματικές διαπραγματεύσεις μεταξύ του Πακιστάν και του Αφγανιστάν. Ο Οικονομικός Διάδρομος Κίνας-Πακιστάν (CPEC), για παράδειγμα, προτείνεται ως μια πολλά υποσχόμενη οδός για την ενσωμάτωση του Αφγανιστάν στην ευρύτερη Πρωτοβουλία Belt and Road, σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές.
Ισλαμικό Εμιράτο Αφγανιστάν και Κίνα
Μετά την απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν το 2021, η κινεζική κυβέρνηση σηματοδότησε την προθυμία της να συνεργαστεί με μια νέα κυβέρνηση υπό την ηγεσία των Ταλιμπάν. Το 2022, το Αφγανιστάν επλήγη από έναν καταστροφικό σεισμό και η Κίνα συνέβαλε ενεργά στην ανθρωπιστική απόκριση παρέχοντας βοήθεια αξίας 7,5 εκατομμυρίων δολαρίων για τον πληγέντα πληθυσμό. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι Ταλιμπάν εξέφρασαν την ευγνωμοσύνη τους προς τους Κινέζους αξιωματούχους για τη βοήθειά τους σε συνέντευξη Τύπου.
Τον Σεπτέμβριο του 2023, η Κίνα, που έγινε η πρώτη χώρα που διόρισε νέο πρεσβευτή μετά τη νίκη των Ταλιμπάν το 2021, διόρισε τον Zhao Xing ως πρεσβευτή της στο Αφγανιστάν, μια κίνηση που πραγματοποιήθηκε χωρίς να αναγνωριστεί η κυβέρνηση των Ταλιμπάν. Αν και το Πεκίνο δεν είπε τίποτα αν πρόκειται για βήμα επίσημης αναγνώρισης, ενδιαφέρεται να δημιουργήσει στενότερη σχέση με το Αφγανιστάν. Επί του παρόντος, διπλωμάτες που έχουν τον ορισμό του Πρέσβη στην Καμπούλ διορίστηκαν πριν από τον Αύγουστο του 2021, ενώ άλλες χώρες έχουν επιλέξει άτομα ως επιτετραμμένους μετά τη λήξη της θητείας των πρεσβευτών τους.
Ο Κινέζος Πρέσβης έτυχε εγκάρδιας υποδοχής στο Προεδρικό Μέγαρο στην Καμπούλ, όπου τον υποδέχθηκαν ο ασκών καθήκοντα πρωθυπουργού, Mohammad Hassan Akhund, και ο υπουργός Εξωτερικών, Amir Khan Muttaqi. Η Κίνα, σε επίσημη δήλωση, τόνισε ότι ο διορισμός του Zhao Xing υπογραμμίζει τη δέσμευσή της να ενισχύσει τη σχέση της με το Αφγανιστάν.
Ο Zhao Xing δήλωσε στον λογαριασμό του «X» ότι η Κίνα επιθυμεί να καλλιεργήσει ισχυρούς και στενούς πολιτικούς και οικονομικούς δεσμούς με το Αφγανιστάν, αναγνωρίζοντάς το ως αμοιβαία επωφελές τόσο για τα έθνη όσο και για τους λαούς τους. Εξέφρασε τις φιλοδοξίες της Κίνας για ενισχυμένες σχέσεις με το Αφγανιστάν και περιέγραψε συγκεκριμένα σχέδια συνεργασίας. Ωστόσο, είναι επιτακτική ανάγκη η Κίνα να συνεργαστεί με το Αφγανιστάν, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τους παράγοντες ασφάλειας όσο και τους οικονομικούς παράγοντες, καθώς αυτή η δέσμευση παίζει σημαντικό ρόλο στην επέκταση της επιρροής της στην περιοχή. Για παράδειγμα, η αυξανόμενη επιρροή του Πεκίνου στο έθνος που πλήττεται από συγκρούσεις υποκινείται κυρίως από την πρόθεσή του να αντιμετωπίσει μαχητικές ομάδες που αποτελούν απειλές για τα δικά του συμφέροντα, συμπεριλαμβανομένων των φατριών των Ουιγούρων και των Πακιστανών Ταλιμπάν.
Ο Zhao Xing δήλωσε επίσης ότι «η σημερινή αφγανική κυβέρνηση έχει εξαλείψει επιτυχώς την απειλή του ISIS, που απείλησε την Κίνα και άλλες χώρες της περιοχής, οι οποίες έχουν πλέον αυτοπεποίθηση. Η σημερινή αφγανική κυβέρνηση είναι ένα υπεύθυνο σύστημα, το οποίο έχει την ικανότητα να εξαλείφει τις περιφερειακές απειλές και σε αυτή τη βάση, η Κίνα θέλει στενές πολιτικές και οικονομικές σχέσεις με το Αφγανιστάν».
Επιπλέον, ο πρέσβης είχε συνάντηση με τον Sirajuddin Haqqani, Υπουργό Εσωτερικών της αφγανικής κυβέρνησης. Κατά τη συνάντηση, ο πρέσβης μετέφερε τη δέσμευση της Κίνας για μη ανάμειξη στις εσωτερικές υποθέσεις του Αφγανιστάν και τον σεβασμό της για τις αφγανικές αξίες. Τόνισε επίσης ότι το Αφγανιστάν σημείωσε σημαντική πρόοδο τα τελευταία δύο χρόνια και έχει τη δυνατότητα για περαιτέρω ανάπτυξη, δεσμεύοντας την πραγματική συνεργασία της Κίνας σε αυτό το θέμα. Ο κ. Haqqani εξέφρασε την εκτίμηση για την ειλικρίνεια της Κίνας προς το Αφγανιστάν και επιβεβαίωσε τη δέσμευσή της για συνεργασία σε διάφορες πτυχές.
Στις 21 Σεπτεμβρίου, ο Πρέσβης Zhao Xing πραγματοποίησε μια επίσκεψη ευγένειας στην Ε.Ε. Abdul Salam Hanafi, Αναπληρωτής Πρωθυπουργός του Αφγανιστάν. Κατά τη συνάντηση συζήτησαν τρόπους ενίσχυσης των διμερών σχέσεων και διεύρυνσης της πρακτικής συνεργασίας μεταξύ των δύο εθνών. Ο πρεσβευτής ανέφερε στον λογαριασμό του «Χ», το Αφγανιστάν δεν λειτουργεί ως το επίκεντρο της τρομοκρατίας. Στην πραγματικότητα, οι Ταλιμπάν εξάλειψαν με επιτυχία σημαντικές απειλές όπως το ISIS, ένα κατόρθωμα που το ΝΑΤΟ δεν μπορούσε να πραγματοποιήσει. Ορισμένες χώρες, τόσο σε περιφερειακό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, διαδίδουν ανακριβείς πληροφορίες σχετικά με την ασφάλεια και τον περιφερειακό κίνδυνο του Αφγανιστάν για δικά τους απώτερα κίνητρα. Το Αφγανιστάν χρειάζεται υποστήριξη και όχι αδικαιολόγητη πίεση. Οι προσπάθειες των Ταλιμπάν για την καταπολέμηση τρομοκρατικών οργανώσεων όπως το ISIS έχουν μεγάλη σημασία, συμβάλλοντας στη σταθερότητα του Αφγανιστάν.
Επιπλέον, το κίνητρο πίσω από τη δημιουργία συμμαχίας με το Αφγανιστάν εκτείνεται πέρα από τις ανησυχίες για την ασφάλεια. έχει επίσης τις ρίζες του σε οικονομικά συμφέροντα. Σύμφωνα με μια μελέτη που διεξήχθη από στρατιωτικούς αξιωματούχους και γεωλόγους των ΗΠΑ, διαπιστώθηκε ότι τα κοιτάσματα ορυκτών στο Αφγανιστάν κατέχουν εκτιμώμενη αξία σχεδόν 1 τρισεκατομμύριο δολάρια. Τα κοιτάσματα αποτελούνται από σημαντικά αποθέματα σιδήρου, χαλκού, χρυσού, κοβαλτίου και λιθίου, τα οποία έχουν τη δυνατότητα να μετατρέψουν την οικονομικά μειονεκτική χώρα σε έναν από τους εξέχοντες κόμβους ορυκτών του κόσμου. Σε αυτό το πλαίσιο, υπάρχει αμοιβαίο όφελος, καθώς η κυβέρνηση των Ταλιμπάν απαιτεί μετρητά για την αποτελεσματική διαχείριση του κράτους, ενώ η Κίνα έχει ανάγκη για τα πολύτιμα ορυκτά που βρίσκονται στο Αφγανιστάν. Το σημαντικό κοίτασμα λιθίου είναι ένα κρίσιμο συστατικό της ενεργειακής μετάβασης, τροφοδοτώντας διάφορες συσκευές, από φορητούς υπολογιστές έως ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Πρόσφατα, οι Ταλιμπάν έχουν συνάψει συμφωνίες εξόρυξης αξίας άνω των 6,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων με εγχώριες και διεθνείς εταιρείες από χώρες όπως η Κίνα, το Ιράν, η Τουρκία και η Βρετανία.
Η πρόσφατη συμφωνία του Πεκίνου με τους Ταλιμπάν είναι επίσης αξιοσημείωτη, ύψους 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε αντάλλαγμα για πρόσβαση σε κοιτάσματα λιθίου. Αυτή η συνεργασία πρόκειται να δημιουργήσει 120.000 ευκαιρίες άμεσης απασχόλησης, συνοδευόμενες από διάφορες πρωτοβουλίες ανάπτυξης και αποκατάστασης υποδομών. Τον Μάιο του 2023, η Κίνα, το Πακιστάν και το Αφγανιστάν κατέληξαν σε συμφωνία για την επέκταση του Οικονομικού Διαδρόμου Κίνας-Πακιστάν (CPEC) στο πλαίσιο του εμβληματικού έργου πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI) στο Αφγανιστάν. Η ιδέα της επέκτασης του CPEC στο Αφγανιστάν προτάθηκε αρχικά το 2017.
Αυτό θα είναι επίσης μια νίκη για το Αφγανιστάν, καθώς μοιράζεται σύνορα μήκους 92 χιλιομέτρων με την Κίνα μέσω του στενού διαδρόμου Wakhan, που εκτείνεται από το Badakhshan έως το Xinjiang. Ενώ ο διάδρομος έχει τρία περάσματα, η επισφαλής γεωγραφική τους θέση θεωρεί απίθανη οποιαδήποτε άμεση εισαγωγή του Αφγανιστάν στο BRI βραχυπρόθεσμα έως μεσοπρόθεσμα. Η ανάπτυξη του υπάρχοντος αυτοκινητόδρομου Karakoram, ο οποίος διέρχεται από το πέρασμα Khunjerab που συνδέει την Πεσαβάρ με την Καμπούλ, θεωρείται εφικτή διαδρομή για τη σύνδεση της Καμπούλ με το CPEC και τελικά με την Κίνα. Οι Ταλιμπάν, που αντιμετωπίζουν έλλειψη κεφαλαίων και επιδιώκουν να ενισχύσουν την επιρροή τους, καλωσορίζουν κάθε ένεση επενδύσεων σε υποδομές και την αναζωογόνηση της αφγανικής οικονομίας. Ο όμιλος έχει δείξει ανοικτό πνεύμα στην ιδέα της αποκατάστασης των ιστορικών εμπορικών οδών του Δρόμου του Μεταξιού μέσω του διαδρόμου Wakhan, με στόχο την ενίσχυση των εμπορικών δεσμών με την Κίνα. Οι Ταλιμπάν απάντησαν θετικά στην προσφορά της Κίνας για «μακροπρόθεσμη πολιτική υποστήριξη», αναμένοντας αύξηση των επενδύσεων του Πεκίνου στο Αφγανιστάν.
Η διμερής σχέση μεταξύ Κίνας και Αφγανιστάν είναι σταθερά ριζωμένη στις αρχές του αμοιβαίου οφέλους, μια θεμελιώδη πτυχή των διεθνών σχέσεων. Από τις ιστορικές τους αλληλεπιδράσεις έως τη σύγχρονη εποχή, αυτή η σχέση έχει εξελιχθεί και έχει λάβει πολύπλευρες διαστάσεις. Τα συμφέροντα της Κίνας στο Αφγανιστάν υποστηρίζονται από πολλούς βασικούς παράγοντες. Πρώτον, υπάρχει ύψιστη ανησυχία για την περιφερειακή ασφάλεια. Δεδομένου του ιστορικού πλαισίου της αστάθειας του Αφγανιστάν και των πιθανών δευτερογενών επιπτώσεών του, η Κίνα επιδιώκει να διαδραματίσει ρόλο στη σταθεροποίηση της περιοχής. Δεύτερον, η Κίνα αναγνωρίζει τις σημαντικές οικονομικές ευκαιρίες που βρίσκονται στον τεράστιο ορυκτό πλούτο του Αφγανιστάν, που υπολογίζεται σε σχεδόν 1 τρισεκατομμύριο δολάρια, που περιλαμβάνει ανεκτίμητους πόρους όπως ο σίδηρος, ο χαλκός, ο χρυσός, το κοβάλτιο και το λίθιο. Αυτοί οι πόροι έχουν τη δυνατότητα όχι μόνο να μεταμορφώσουν το οικονομικό τοπίο του Αφγανιστάν αλλά και να το τοποθετήσουν ως εξέχον παγκόσμιο κέντρο ορυκτών. Τρίτον, η δέσμευση της Κίνας με το Αφγανιστάν ευθυγραμμίζεται με τους ευρύτερους στρατηγικούς της στόχους, συμπεριλαμβανομένης της συνδεσιμότητας και της οικονομικής ολοκλήρωσης στην περιοχή. Ο Οικονομικός Διάδρομος Κίνας-Πακιστάν (CPEC) χρησιμεύει ως απόδειξη αυτών των φιλοδοξιών και η επέκταση του CPEC στο Αφγανιστάν αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό βήμα προς την προώθηση της οικονομικής συνδεσιμότητας.
Επιπλέον, ενισχύοντας την παρουσία της στο Αφγανιστάν, η Κίνα επιδιώκει να αντισταθμίσει τις περιφερειακές εξελίξεις, ιδιαίτερα τον Διεθνή Διάδρομο Ινδίας-ΗΠΑ (IMEC), ο οποίος αποτελεί ανταγωνιστική πρόκληση για τα στρατηγικά συμφέροντα της Κίνας. Από την άλλη πλευρά, το Αφγανιστάν, που παλεύει με τον απόηχο των δεκαετιών συγκρούσεων, έχει απόλυτη ανάγκη από διεθνή αναγνώριση, υποστήριξη, οικονομική βοήθεια και ανθρωπιστική βοήθεια για να διασφαλιστεί η ίδια η επιβίωσή του. Οι άφθονες ορυκτές πηγές του έθνους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που είναι ζωτικής σημασίας για τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια, όπως το λίθιο, απαιτούν την υποστήριξη χωρών όπως η Κίνα για εξόρυξη και οικονομική ανάπτυξη.
Στην ουσία, η σχέση μεταξύ Κίνας και Αφγανιστάν αποτελεί την επιτομή της περίπλοκης αλληλεπίδρασης των ανησυχιών για την ασφάλεια, των οικονομικών επιταγών και της δυναμικής της περιφερειακής επιρροής. Και τα δύο έθνη αναγνωρίζουν ότι η σφυρηλάτηση μιας συμβιωτικής εταιρικής σχέσης δεν είναι μόνο ζήτημα αμοιβαίου οφέλους, αλλά έχει επίσης συνέπειες για την περιφερειακή σταθερότητα και το γεωπολιτικό τοπίο.