Η συνοδεία αρμενικών φορτηγών που φέρεται να μεταφέρει «ανθρωπιστική βοήθεια» που προορίζεται για την αρμενική μειονότητα που ζει στην περιοχή Καραμπάχ του Αζερμπαϊτζάν είναι παρατεταγμένη στα σύνορα της Αρμενίας με το Αζερμπαϊτζάν. Η Αρμενία θέλει να στείλει τα φορτηγά στην περιοχή του Καραμπάχ μέσω ενός δρόμου που διασχίζει την περιοχή Lachin του Αζερμπαϊτζάν. Η συνοδεία εμφανίστηκε αμέσως μετά την έκτη τριμερή συνάντηση των αρχηγών κρατών της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν και του Σαρλ Μισέλ της ΕΕ στις Βρυξέλλες στις 15 Ιουλίου. Σε αυτή τη συνάντηση ο Charles Michel ανέφερε την προθυμία του Αζερμπαϊτζάν να παραδώσει βοήθεια μέσω του δρόμου Agdam στο Khankendi που αποκαταστάθηκε πρόσφατα και σε δήλωση υποστήριξε την πρόταση του Αζερμπαϊτζάν να διευκολύνει την παροχή βοήθειας μέσω του δρόμου Agdam. Έτσι, ο πραγματικός σκοπός της συνοδείας δεν είναι να αποτρέψει μια «σοβαρή ανθρωπιστική καταστροφή» για τους Αρμένιους στο Καραμπάχ, αλλά να εμποδίσει τη χρήση του δρόμου Agdam και οποιαδήποτε επακόλουθη ενσωμάτωση στο Αζερμπαϊτζάν. Είναι ένα εργαλείο για το Ερεβάν και όσους ξένους παράγοντες ενδιαφέρονται να συνεχίσουν τη διαχείριση των συγκρούσεων ως γεωπολιτικό μηχανισμό στην περιοχή του Νοτίου Καυκάσου.
Ο δρόμος του Λατσίν, παλαιότερα γνωστός ως διάδρομος του Λατσίν που συνδέει την αρμενική μειονότητα που ζει στο Αζερμπαϊτζάν με την Αρμενία, λειτούργησε ως ανεξέλεγκτη ζώνη υπό ρωσική επίβλεψη για περισσότερους από 28 μήνες. Η χρήση του προοριζόταν να γίνει αποκλειστικά για ανθρωπιστικούς σκοπούς, αλλά κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο δρόμος του Λατσίν έγινε κατάχρηση και κατάχρηση τόσο από τη Ρωσία όσο και από την Αρμενία προκειμένου να ενισχυθούν οι Αρμενικές Ένοπλες Δυνάμεις που σταθμεύουν παράνομα στο Αζερμπαϊτζάν και άλλες παράνομες ένοπλες ομάδες. Ο δρόμος χρησιμοποιήθηκε για να προμηθεύσει νάρκες και άλλα όπλα στους Αρμένιους εντός του Αζερμπαϊτζάν και για να εναλλάσσουν Αρμένιους στρατιώτες. Πολλαπλές προειδοποιήσεις από το Αζερμπαϊτζάν αγνοήθηκαν από τη Ρωσία, την Αρμενία, την ΕΕ και τις ΗΠΑ. Οι νάρκες ξηράς που κατασκευάστηκαν μετά τον πόλεμο του 2020 και εισήχθησαν στο Αζερμπαϊτζάν μέσω του δρόμου Λατσίν, ανακαλύφθηκαν και εκτέθηκαν δημόσια. Το ρωσικό σώμα διατήρησης της ειρήνης έχει βιντεοσκοπηθεί σε πολλές περιπτώσεις να συνοδεύει την παράδοση όπλων στις παράνομα σταθμευμένες αρμενικές δυνάμεις στην περιοχή Καραμπάχ του Αζερμπαϊτζάν μέσω του δρόμου Λατσίν, παρά την προειδοποίηση ότι αυτή η ενέργεια έρχεται σε αντίθεση με την κοινή δήλωση του Νοεμβρίου 2020 που σταμάτησε τη δεύτερη Πόλεμος του Καραμπάχ.
Από την υπογραφή της τριμερούς δήλωσης του Νοεμβρίου 2020, τόσο η Αρμενία όσο και η Ρωσία έχουν παραβιάσει τρεις βασικές διατάξεις της δήλωσης: την τέταρτη διάταξη, η οποία απαιτεί την άμεση απόσυρση των αρμενικών δυνάμεων από το Αζερμπαϊτζάν παράλληλα με την ανάπτυξη Ρώσων ειρηνευτικών δυνάμεων. η διάταξη επτά, η οποία απαιτεί την επιστροφή των προσφύγων και των εκτοπισμένων στα σπίτια τους· και η διάταξη ένατη, η οποία απαιτεί από την Αρμενία να διασφαλίζει την απρόσκοπτη μετακίνηση πολιτών, εμπορευμάτων και οχημάτων από την ηπειρωτική Αζερμπαϊτζάν προς την περιοχή του Νάκτσιβαν, μέσω ασφαλούς οδού. Τόσο η Ρωσία όσο και η Αρμενία έχουν παραβιάσει όλες αυτές τις διατάξεις καθώς οι αρμενικές δυνάμεις παραμένουν στη γη του Αζερμπαϊτζάν, οι εκτοπισμένοι από το Αζερμπαϊτζάν και οι πρόσφυγες δεν επιτρέπεται να επιστρέψουν στα σπίτια τους στο Khojaly, το Khankendi και εκατοντάδες άλλα χωριά στις περιοχές του Αζερμπαϊτζάν που ελέγχονται από τη Ρωσία και την Αρμενία. Η Αρμενία αρνείται να παράσχει χερσαία σύνδεση με το Ναχτσιβάν. Παρόλα αυτά, η Αρμενία συνεχίζει να επιμένει σε μια εξωεδαφική χερσαία γέφυρα μεταξύ της και της αρμενικής μειονότητας στο Αζερμπαϊτζάν, προκειμένου να συνεχίσει τις αλυτρωτικές της φιλοδοξίες να προσαρτήσει εδάφη του Αζερμπαϊτζάν. Αυτό ανταποκρίνεται στα γεωπολιτικά συμφέροντα του Βλαντιμίρ Πούτιν και αποτελεί μέρος της πολιτικής του να κρατήσει τα ρωσικά στρατεύματα στην περιοχή επ’ αόριστον.
Η νέα πολιτική αλυτρωτισμού της Αρμενίας
Μετά την ήττα του 44 ημερών πολέμου του Καραμπάχ το φθινόπωρο του 2020 και τις επακόλουθες διπλωματικές διαπραγματεύσεις σε τρία διαφορετικά κανάλια – Βρυξέλλες, Ουάσιγκτον και Μόσχα – η Αρμενία συνεχίζει τις αλυτρωτικές της αξιώσεις κατά του Αζερμπαϊτζάν. Αυτή η πολιτική είναι μέρος του σχεδίου του πρωθυπουργού Πασινιάν για τη λεγόμενη «διορθωτική απόσχιση» που σκιαγραφήθηκε πριν από τις εκλογές του 2021. Η ειρηνευτική φόρμουλα του Αζερμπαϊτζάν βασίζεται στο διεθνές δίκαιο και ειδικότερα στις αρχές της αμοιβαίας αναγνώρισης της εδαφικής ακεραιότητας και της μη ανάμειξης στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων και έχει χαιρετιστεί από τη διεθνή κοινότητα και τους μεσολαβητές. Η Αρμενία, ωστόσο, συνεχίζει να παρεμποδίζει τη διαδικασία, θέλοντας να επιβάλει έναν όρο σχετικά με τα λεγόμενα «δικαιώματα και ασφάλεια» των Αρμενίων του Καραμπάχ στο πλαίσιο ενός διεθνούς μηχανισμού, ο οποίος είναι μια αναμόρφωση του κεντρικού αρμενικού αλυτρωτικού όρου «status». Αυτό που προσπαθεί να κάνει η Αρμενία ανταποκρίνεται στον στόχο της Ρωσίας να σχηματίσει έναν μηχανισμό, πιθανώς υπό ρωσική επίβλεψη, που θα περιλαμβάνει «συνομιλίες» μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και των Αρμενίων αλυτρωτών του Καραμπάχ (οι οποίοι λαμβάνουν τους μισθούς τους από τον αρμενικό προϋπολογισμό). Αυτό θα διεθνοποιούσε τις εσωτερικές υποθέσεις του Αζερμπαϊτζάν, προκειμένου να ανοίξει ο δρόμος για το σενάριο της «διορθωτικής απόσχισης». Προφανώς, αυτό δεν πρόκειται να γίνει αποδεκτό από το Αζερμπαϊτζάν.
Το Μπακού προσφέρει επανένταξη και είναι έτοιμο να διασφαλίσει τα δικαιώματα και την ασφάλεια της αρμενικής μειονότητας στο ίδιο επίπεδο με τις πολλές εθνοτικές μειονότητες που ζουν στο Αζερμπαϊτζάν. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Αρμένιοι ζουν ως εθνοτικές μειονότητες κάτω από πολύ πιο περιοριστικά καθεστώτα, για παράδειγμα, στο Ιράν, τη Συρία και τη Ρωσία. Η επανένταξή τους στο Αζερμπαϊτζάν θα διασφαλιστεί στο πλαίσιο των διεθνών υποχρεώσεων του Μπακού. Το Αζερμπαϊτζάν θα αναπτύξει την περιοχή που έχει πληγεί από τη φτώχεια, αυξάνοντας το βιοτικό επίπεδο των Αρμενίων στο Καραμπάχ ακόμη υψηλότερα από αυτό των Αρμενίων στην Αρμενία.
Παρά τη δημόσια αναγνώριση της εδαφικής ακεραιότητας του Αζερμπαϊτζάν και ότι το Καραμπάχ είναι μέρος του Αζερμπαϊτζάν, ο Αρμένιος πρωθυπουργός Νικόλ Πασινιάν συνεχίζει να αποφεύγει να υπογράψει μια ειρηνευτική συμφωνία που βασίζεται στις πέντε αρχές του διεθνούς δικαίου. Προωθεί την καταστροφική του προϋπόθεση για τη διεθνοποίηση των συνομιλιών μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και των πιθανών πολιτών αρμενικής καταγωγής του στο Καραμπάχ με στόχο να διευκολύνει ένα διορθωτικό σενάριο απόσχισης όπως στο Κοσσυφοπέδιο. Οι ιστορίες του λεγόμενου «μπλοκαρίσματος» και «ανθρωπιστικής καταστροφής» δημιουργούνται για να παραπλανήσουν τη διεθνή κοινότητα ως μέρος αυτού του σεναρίου. Οι λογαριασμοί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης των Αρμενίων που ζουν στο Καραμπάχ είναι γεμάτοι φωτογραφίες με φαγητό. Τα εστιατόρια είναι ανοιχτά καθημερινά και δέχονται κρατήσεις. Περιέργως, κανείς δεν μιλάει για τους Ρώσους στρατιώτες στο Καραμπάχ που «πείνανε». Ο δρόμος του Λατσίν είναι ανοιχτός και οι άνθρωποι περνούν καθημερινά από το σημείο ελέγχου της συνοριακής διέλευσης, οπότε δύσκολα μπορεί να ονομαστεί «μπλόκο». Το Αζερμπαϊτζάν ασκεί το δικαίωμά του ως κυρίαρχο έθνος να προστατεύει τα σύνορά του.
Κατά ειρωνικό τρόπο, ο Ρώσος ολιγάρχης Ρούμπεν Βαρντανιάν, με τη βοήθεια των Ρώσων ειρηνευτικών δυνάμεων, τοποθέτησε φραγμούς –με άλλα λόγια αποκλεισμό– στον δρόμο Agdam-Khankendi και απέρριψε οποιαδήποτε παράδοση βοήθειας από το Αζερμπαϊτζάν. Ο Βαρντανιάν στάλθηκε από τον Βλαντιμίρ Πούτιν για να εμποδίσει πιθανές συνομιλίες και επικοινωνίες μεταξύ των κεντρικών αρχών του Αζερμπαϊτζάν και των Αρμενίων του Καραμπάχ. Η πρόθεση είναι ξεκάθαρα να αποτραπεί η επανένταξη της περιοχής στο Αζερμπαϊτζάν. Η επιμονή στην ύπαρξη ενός εξωεδαφικού χερσαίου διαδρόμου που θα συνδέει το Καραμπάχ με την Αρμενία είναι μέρος των αλυτρωτικών φιλοδοξιών κατά του Αζερμπαϊτζάν. Με άλλα λόγια, η Αρμενία και οι πληρεξούσιοί της στο Καραμπάχ καθώς και η Ρωσία είναι κατά της επανένταξης και είναι ενωμένοι στη συνέχιση της αρμενικής αλυτρωτικής πολιτικής στην περιοχή για γεωπολιτικούς λόγους.
Ο στόχος της Ρωσίας; Εντολή
Ο γεωπολιτικός στόχος της Ρωσίας είναι να χρησιμοποιήσει αρμενικούς αλυτρωτικούς ισχυρισμούς για να συνεχίσει την παρουσία της στην περιοχή. Η Ρωσία θέλει να παραμείνει στο Καραμπάχ για δεκαετίες, αν και η κοινή δήλωση του 2020 θέτει ένα χρονικό πλαίσιο πέντε ετών για την ανάπτυξη των ρωσικών ειρηνευτικών δυνάμεων. Σαφώς, το Αζερμπαϊτζάν δεν πρόκειται να επεκτείνει τη στρατιωτική παρουσία της Ρωσίας στο Καραμπάχ πέραν του 2025. Όλες οι ενέργειες που έγιναν από το Αζερμπαϊτζάν, όπως η δημιουργία συνοριακού σημείου διέλευσης, η ειρηνευτική του πρόταση, η κατασκευή σιδηροδρομικής σύνδεσης από το Agdam στο Khankendi όπου διαμένουν Αρμένιοι, Και τώρα η απαίτηση ότι οι προμήθειες για το ρωσικό απόσπασμα θα πρέπει να παραδοθούν μέσω Agdam και όχι μέσω Αρμενίας είναι όλα τα απαραίτητα βήματα για να διευκολυνθεί η απόσυρση του ρωσικού σώματος το 2025. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Ρωσία αρνείται τη διαδρομή Agdam και ήταν ενάντια στο σημείο ελέγχου του Αζερμπαϊτζάν στο Λατσίν δρόμος.
Για να παραμείνει η Ρωσία επ’ αόριστον στην περιοχή, χρειάζεται η συνέχιση της παράνομα εγκατεστημένης αρμενικής αλυτρωτικής οντότητας στο Καραμπάχ. Αυτό σημαίνει παρεμπόδιση της διαδικασίας επανένταξης, που είναι ο κύριος λόγος για τη φύτευση του Ρώσου ολιγάρχη Ruben Vardanyan στο Καραμπάχ. Σημαίνει επίσης να μην τηρούνται οι υποχρεώσεις στις τριμερείς διακηρύξεις για την απόσυρση των υπολειμμάτων των αρμενικών ενόπλων δυνάμεων από το Καραμπάχ και να υπάρχει μια εξωεδαφική χερσαία γέφυρα προς την Αρμενία.
Η Ρωσία είναι επίσης κατά της υπογραφής ειρηνευτικής συμφωνίας μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν εκβίασε δημοσίως τους Αρμένιους στο Βαλντάι Φόρουμ το 2022, περιγράφοντας τη διαδικασία της Ουάσιγκτον ως προς την αναγνώριση του Καραμπάχ ως εδάφους του Αζερμπαϊτζάν. Αμέσως μετά τα σχόλια του Πούτιν, ο Νικόλ Πασινιάν τάχθηκε πλήρως με τη ρωσική πρόταση. Η πρόταση προβλέπει ένα καθεστώς για τους Αρμένιους στο μέλλον και την παραμονή στο Καραμπάχ για δεκαετίες μέχρι να τεθεί σε ισχύ αυτό το μελλοντικό καθεστώς. Αυτό απορρίφθηκε από το Αζερμπαϊτζάν. Είναι ενδιαφέρον ότι ο Πασινιάν ανακοίνωσε την ετοιμότητά του να υπογράψει μια μακροπρόθεσμη εντολή για τα ρωσικά στρατεύματα, γεγονός που έδειξε επίσης την υποστήριξή του στην πρόταση του Πούτιν. Ο Πασινιάν αποκάλυψε αργότερα ότι η Ρωσία και η Αρμενία είχαν υπογράψει εντολή για Ρώσους ειρηνευτές το 2020, η οποία απορρίφθηκε από το Αζερμπαϊτζάν. Αυτό δείχνει επίσης ότι παρά την υποτιθέμενη φιλοδυτική εικόνα του ο Πασινιάν προσπαθεί απεγνωσμένα να διευκολύνει την παρουσία της Ρωσίας στην περιοχή επ’ αόριστον. Η καταδίκη του Αζερμπαϊτζάν για τις παράνομες δραστηριότητες των Ρώσων ειρηνευτικών δυνάμεων και οι δηλώσεις του Τούρκου Προέδρου Ερντογάν μετά τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους ότι ελπίζει ότι η Ρωσία θα εκπληρώσει την υποχρέωσή της και θα αποσυρθεί από το Καραμπάχ το 2025 είναι απόδειξη ότι το Αζερμπαϊτζάν εργάζεται ενεργά για να διευκολύνει την αναχώρηση της Ρωσίας.